Zerkalo 1975

دوبله فارسی فیلم آینه
گویندگان: خسرو خسروشاهی، زهره شکوفنده، زنده یاد پرویز بهرام، زنده یاد حسین عرفانی، ناصر طهماسب و …
تارکوفسکی در حدود چهل سالگی تصمیم گرفت به کودکی خویش یباندیشد و فیلمی از خاطره های بیشتر تلخ و به ندرت شیرین بسازد. فیلمی درباره ی مادرش و درباره ی یک خانه. این طرح که نخست “سلامت بازیافته” و سپس “روز روشنِ روشن” نام داشت در انتها به “آینه” تبدیل شد.
آینه 1975 The Mirror 1975 فیلمی است که از آن به عنوان «شاعرانه» تعبیر شده است. طبیعی است وقتی می‌گوییم فیلم «شاعرانه» باید تعریف مشخصی از شعر داشته باشیم. اما تا امروز تعریف جامع و کامل و همه پسندی از شعر ارائه نشده است. در قرون وسطی اعتقاد داشتند شعر عبارت است از یک سخن موزون که ردیف و قافیه داشته باشد، اما این تعریف امروز پذیرفته شده نیست. امروزه تعاریف کلاسیک شعر مانند تعریف قرون وسطایی که وزن و قافیه را برجسته می‌کرد ناکارآمد جلوه می کند؛ حتی تعریف شکلوفسکی فرمالیست روس که می‌گوید آنجا که زبان ویران می‌شود، و آشنایی زدایی می‌کند، شعر ساخته می‌شود.
سینمای تارکوفسکی از شاعرانه‌ترین های سینماست. شاید آخرین حدی که سینما به شعر نزدیک می‌شود و فیلم آینه The Mirror 1975 هم شاعرانه ترین فیلم تارکوفسکی است. در فیلم های آینه و استاکر شعر خیلی مطرح است، در استاکر دو شعر خوانده می‌شود، یکی شعر پدر تاکوفسکی، آرسنی تارکوفسکی است و دیگری شعری از تئودور ایوانوویچ تیوچف که فیلم با آن تمام می‌شود.
فیلم آینه The Mirror 1975 یک حدیث نفس است، یعنی آدمی می‌خواهد خودش را به شما معرفی کند، چنانچه در این دنیا زندگی کرده و خودش را شناخته است. در حدیث نفس فرد برای شما بیان می‌کند که چگونه خودش را برای خود و دنیا را برای خود معنی کرده است. این آدم به شما نمی‌گوید کی به دنیا آمده است اما گاه‌گاهی نشانه‌هایی می‌دهد که برطبق آن می‌توان اطلاعات شخصی را از آن استخراج کرد.
مثلاً در فیلم آینه The Mirror 1975 زمانی که پسر با مادرش صحبت می‌کند از مادر سال مرگ پدر را می‌پرسد که مادر در جواب می‌گوید سال 1935 و سال آتش‌سوزی. در تصاویری که از صحنه‌ی آتش سوزی در فیلم نشان داده شده است پسر بچه سه یا چهارساله به نظر می‌رسد. خود تارکوفسکی در سال 1932 به دنیا آمد بنابراین او خود تارکوفسکی است. گاهی در حدیث نفس نشانه‌های زندگی‌نامه‌ای می‌آید، گاهی هم اغراق آمیز و همراه با خیال‌پردازی است. پدر تارکوفسکی به جنگ می‌رود اما تارکوفسکی منتظر پدرش نبوده. چنانچه در نامه‌های تارکوفسکی می‌خوانیم (آقای بابک احمدی نامه‌های تارکوفسکی را ترجمه کرده‌اند و در کتاب «امید بازیافته» آورده اند). تارکوفسکی انتظار اینکه حتماً پدر را ببیند نداشته. در عالم کودکی حس می کرده پدر به مادر خیانت کرده در نتیجه پدرش را زیاد دوست نمی داشته است، عشق به پدر سال‌ها بعد در اثر خواندن شعرهای پدرش در او شکل گرفته.
فیلم آینه The Mirror 1975 فیلم استثنایی تارکوفسکی است از این جهت که آدمی که همه وجودش هنر است دارد درمورد دردها و رنج‌های بشری سخن می‌گوید. می‌توان گفت هیچ کدام از فیلم‌های تارکوفسکی شبیه این فیلم نیست اگر چه عناصر مشترک بین آینه و سایر فیلم‌هایش وجود دارد. مثل پرواز کردنِ پَر. پَر در این فیلم نشانه‌ی خشونت است اما در نوستالگیا نتیجه‌ی دین است و از کلیسا می‌آید و روی سر شاعر می‌نشیند اما اینجا پر خروس است. و یا نقاشی‌ بروگل. بروگل نقاش محبوب تارکوفسکی بود چنانچه یک قسمت معنوی فیلم سولاریس روی بروگل می‌چرخد. در فیلم آینه هم در صحنه‌ی زمستان که یک گنجشک روی سر پسر می‌نشیند نمای فیلم شباهت زیادی به نقاشی «شکارچیان در زمستان» بروگل دارد. بعدها این تصویر در فیلم ملانکولیا هم به احترام تارکوفسکی آورده شده است. (فیلم ملانکولیا را لارنس فون تریه به تارکوفسکی تقدیم کرده است).
شاید بتوان فیلم آینه The Mirror 1975 را خود-زندگینامه ای متفاوت با همه ی فیلم های خود-زندگینامه ای تاریخ سینما قلمداد کرد.
اغراق نکرده‌ایم اگر بگوییم که تارکوفسکی در فیلم آینه The Mirror 1975 هر آنچه را که دوست داشته آورده و جای داده است، ما در فیلم صدای پدر تارکوفسکی، آرسنی تارکوفسکی را می‌شنویم، مادر تارکوفسکی را می‌بینیم که خیلی دوست اش داشت. مادر پناهگاه بزرگ زندگی تارکوفسکی بوده است. خواهرش را آورده و در نهایت با زن اول تارکوفسکی روبرو می‌شویم. همان زن آقای دکتر که می‌خواست خروس را بکشد و گوشواره‌ها را به «ترخوا» می‌دهد.
فیلم آینه The Mirror 1975 ساده ترین داستان تاریخ سینما را دارد و همانطور که خود تارکوفسکی گفته: حکایت یک خانه ی قدیمی است.